Καλλιέργεια Δείγματος Κατά Την Γαλουχία
“Ο θηλασμός δεν πρέπει να πονάει” διαβάζουμε συχνά. Πράγματι, κάποιες μητέρες δεν πονούν καθόλου κατά το θηλασμό. Η πλειοψηφία, όμως των γυναικών βιώνει κάποιο είδους πόνου, ειδικά κατά τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννα. Υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ του φυσιολογικού, ανεκτού πόνου και των παθολογικών καταστάσεων.
Η θηλάζουσα μητέρα, η οποία αισθάνεται πόνο κατά τον θηλασμό χρειάζεται να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό [1], προκειμένου να διερευνηθεί και να αντιμετωπιστεί η αιτία του πόνου. Ο πόνος και η ενόχληση στις θηλές, που αισθάνεται η πλειοψηφία των μητέρων τις πρώτες εβδομάδες, σταδιακά υποχωρεί. Υπάρχουν πολλά βήματα, τα οποία βοηθούν: Η σωστή τοποθέτηση του μωρού στο στήθος και η διόρθωση του τρόπου με τον οποίο το παιδί προσλαμβάνει τη θηλή της μητέρας, συχνά επιφέρει σημαντική βελτίωση. Η αποφυγή της χρήσης τεχνητών θηλών (όπως μπιμπερό και πιπίλα), η σίτιση του μωρού σύμφωνα με τα σημεία πείνας και κορεσμού του (όχι με βάση το ρολόι), ο καλός αερισμός και η σωστή υγιεινή των θηλών είναι μερικές από τις λύσεις που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του πόνου των πρώτων εβδομάδων [2].
Στην περίπτωση που οι θηλές τραυματιστούν και οι πληγές δεν επουλώνονται ή εάν -παρόλο που δεν υπάρχει εμφανής βλάβη- ο πόνος δεν υποχωρεί ή επιδεινώνεται, τότε η μητέρα χρειάζεται άμεσα βοήθεια. Ο πόνος είναι μια από τις συχνότερες αιτίες αποθηλασμού. Κάποιες μητέρες συνεχίζουν να θηλάζουν παρά τον πόνο, βιώνοντας, όμως, έντονο στρες και δυσφορία. Η επιβάρυνση της ψυχικής και σωματικής υγείας μιας μητέρας από τον πόνο, είναι ανυπολόγιστη. Η κοινωνία θεωρεί φυσιολογικό το επώδυνο πέρασμα στη μητρότητα. Όταν, όμως, υποφέρουν οι μητέρες, η κοινωνία νοσεί.
Στην περίπτωση που υπάρχει τραύμα στην θηλή, οι πρωτογενείς αιτίες ποικίλουν και συχνά είναι προφανείς. Η μειωμένη κινητικότητα της γλώσσας λόγω αγκυλογλωσσίας, η λανθασμένη τοποθέτηση και προσκόλληση του μωρού στο στήθος, η χρήση τεχνητών θηλών, το σπάργωμα (πέτρωμα) του μαστού λόγω κατακράτησης υγρών που χορηγήθηκαν ενδοφλεβίως, είναι μερικές από τις συχνότερες αιτίες τραυματισμού των θηλών. Αναγνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας την πρωτογενή αιτία, συνήθως τα πράγματα βελτιώνονται. Υπάρχουν, όμως, αρκετές περιπτώσεις, στις οποίες οι αιτίες είναι περισσότερες από μία. Με τη βοήθεια ειδικών σε θέματα θηλασμού και χάρη στην ύπαρξη πρωτοκόλλων, όπως το Πρωτόκολλο #26 της Academy of Breastfeeding Medicine [3], η αντιμετώπιση του πόνου είναι εφικτή.
Όταν υπάρχει έντονος πόνος στις θηλές δεν είναι σπάνιο να ευθύνεται ένα τραύμα, το οποίο δεν επουλώνεται ή και κάποια διαταραχή του μικροβιώματος (δυσβίωση) εσωτερικά στο μαστό [4]. Ακόμα και αν τηρούνται ευλαβικά οι κανόνες υγιεινής, μπορεί να έχει διαταραχθεί η ισορροπία στο μικροβίωμα των θηλών ή/και του μαστού και να έχουν αυξηθεί οι παθογόνοι μικροοργανισμοί. Ο ρόλος παθογόνων βακτηρίων και μυκήτων στις παθολογικές καταστάσεις του μαστού είναι ασαφής. Μικροοργανισμοί όπως ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) και η κάντιντα (Candida albigans) ανιχνεύονται στις θηλές και στο γάλα μητέρων, οι οποίες δεν εμφανίζουν πόνο ή άλλα συμπτώματα. Όταν οι παθογόνοι μικροοργανισμοί, όμως, αυξάνονται σημαντικά, η ισορροπία διαταράσσεται και συχνά δημιουργούνται προβλήματα [5]. Ένα σημαντικό εργαλείο για τη διερεύνηση και την διάγνωση περιπτώσεων δυσβίωσης στον μαστό είναι η καλλιέργεια δείγματος από την θηλή και το μητρικό γάλα [6]. Το Πρωτόκολλο Καλλιέργειας Γαλουχίας, αναπτύχθηκε στο Πανεπιστήμιο Βόρειας Καρολίνας. Στα ληφθέντα δείγματα πραγματοποιείται απλή αερόβια καλλιέργεια 4 ημερών, σε τριβλεία με σοκολάτα, άγαρ Columbia CNA και άγαρ McConkey. Η καλλιέργεια δείγματος μπορεί να συμβάλει στην διάγνωση και την θεραπεία παθολογικών καταστάσεων, όπως είναι, μεταξύ άλλων:
1) Τραύματα τα οποία δεν επουλώνονται,
2) Πόνος στην θηλή/το στήθος,
3) Φραγμένοι πόροι ή/και μαστίτιδα,
4) Υποτροπιάζουσα μαστίτιδα, η οποία δεν ανταποκρίνεται στα συνήθη θεραπευτικά σχήματα αντιβιοτικών [7].
Ακόμα και στην περίπτωση που λαμβάνεται ήδη φαρμακευτική αγωγή, η διενέργεια μιας καλλιέργειας μπορεί να αποδειχθεί χρήσιμη, καθώς μια αλλαγή στο θεραπευτικό σχήμα ίσως είναι απαραίτητη, προκειμένου να αντιμετωπιστούν ανθεκτικές ή υποτροπιάζουσες καταστάσεις.
Η μέθοδος με την οποία γίνεται η συλλογή δείγματος για την καλλιέργεια, αναφέρεται αναλυτικά στο Πρωτόκολλο #26 της Academy of Breastfeeding Medicine [3].
Για κάθε καλλιέργεια, το άτομο που συλλέγει το δείγμα πρέπει να έχει πλύνει καλά τα χέρια και να φοράει γάντια. Κάθε περιέκτης θα πρέπει να αναγράφει αν το δείγμα προέρχεται από την θηλή ή τον μαστό και την πλευρά αυτού (αριστερή ή δεξιά). Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο #26 της Academy of Breastfeeding Medicine [3], η συλλογή δείγματος γίνεται ως εξής:
Δείγμα θηλής (άθικτο δέρμα):
1) Υγράνετε την κορυφή ενός στεγνού αποστειρωμένου στυλεού με το κατάλληλο υγρο για την εν λόγω καλλιέργεια.
2) Μετακινήστε τον στυλεό στην επιφάνεια της θηλαίας άλου, κάνοντας ζιγκ-ζαγκ, φτάνοντας σε 10 διαφορετικά σημεία και αποφεύγοντας το δέρμα του μαστού [Εικόνα 1]. Εάν το δέρμα είναι άθικτο, μην καθαρίσετε την θηλή πριν τη λήψη του δείγματος.
3) Τοποθετήστε τον στυλεό στον κατάλληλο περιέκτη.
4) Επισημάνετε τον περιέκτη με τα στοιχεία της ασθενούς και την πλευρά της θηλής (αριστερή ή δεξιά).
5) Επαναλάβετε την διαδικασία για την άλλη πλευρά.
Εικόνα 1. Λήψη δείγματος από την θηλή και τη θηλαία άλω (άθικτο δέρμα).
Δείγμα τραύματος θηλής ή θηλαίας άλου (ξηρό τραύμα):
1) Καθαρίστε την θηλή με φυσιολογικό ορό, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα επιμόλυνσης του δείγματος από την χλωρίδα του δέρματος.
2) Πλύντε τα χέρια και φορέστε καθαρά γάντια.
3) Υγράνετε την κορυφή ενός στεγνού αποστειρωμένου στυλεού με το κατάλληλο υγρο για την εν λόγω καλλιέργεια.
4) Περιστρέψτε τον στυλεό εντός του τραύματος για 5 δευτερόλεπτα.
5) Τοποθετήστε τον στυλεό στον κατάλληλο περιέκτη.
6) Επισημάνετε τον περιέκτη με τα στοιχεία της ασθενούς και την πλευρά της θηλής (αριστερή ή δεξιά).
Δείγμα Γάλακτος:
1) Ρωτήστε την ασθενή αν θα προτιμούσε να εξάγει η ίδια το γάλα της με το χέρι ή αν επιθυμεί να εξάγει το γάλα ο/η επαγγελματίας υγείας.
2) Τοποθετήστε μια πετσέτα ή ένα κάλυμα στο πρόσθιο μέρος της ασθενούς, πριν την άμελξη γάλακτος, ώστε η ασθενής να μην βραχεί.
3) Καθαρίστε την θηλή με φυσιολογικό ορό.
4) Στεγνώστε την θηλή με αποστειρωμένη γάζα
5) Καθαρίστε την θηλή με μαντηλάκι οινοπνεύματος.
6) Αφήστε το οινόπνευμα να στεγνώσει.
7) Αφαιρέστε τα γάντια και πλύντε τα χέρια σας.
8) Φορέστε καθαρά γάντια.
9) Τοποθετήστε το χέρι σε σχήμα “C”, βάζοντας τα δάκτυλα περίπου 4-5 cm πίσω από την θηλή [Εικόνα 2].
10) Πιέστε απαλά προς τον θώρακα κι έπειτα τραβήξτε ήπια προς τα εμπρός.
11) Τοποθετήστε τον αντίχειρα και τα υπόλοιπα δάκτυλα κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να μην αγγίζουν απευθείας τη θηλή.
12) Αφήστε τις πρώτες σταγόνες γάλακτος να πέσουν στην πετσέτα.
13) Εξάγετε 5–10 mL γάλακτος σε αποστειρωμένο δοχείο, χωρίς να ακουμπήσετε το δοχείο στην θηλή.
14) Επαναλάβετε για τον άλλο μαστό.
Εικόνα 2. Εξαγωγή γάλακτος με το χέρι (άμελξη). Τοποθέτηση δακτύλων σε σχήμα “C”.
Η εξαγωγή (άμελξη) γάλακτος δεν πρέπει να πονάει. Οι κινήσεις πρέπει να είναι απαλές και ήπιες. Πριν από την άμελξη, ένα απαλό μασάζ ή/και η τοποθέτηση ενός ζεστού (όχι καυτού) επιθέματος στον μαστό μπορεί να βοηθήσει στην διέγερση του αντανακλαστικού καθόδου του γάλακτος, ώστε η άμελξη να γίνει ευκολότερη. Η εξαγωγή γάλακτος με την μέθοδο που φαίνεται στο βίντεο του Πανεπιστημίου Stanford [8] είναι ανώδυνη και αποτελεσματική.
Ανάλογα με τα αποτελέσματα της καλλιέργειας, η μητέρα ίσως χρειαστεί τοπική ή από του στόματος θεραπευτική αγωγή με φάρμακα. Η λήψη φαρμάκων είναι εφικτή κατά την γαλουχία. Τα περισσότερα φάρμακα είναι συμβατά με τον θηλασμό. Η θηλάζουσα μητέρα, σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό της, μπορεί να λάβει φαρμακευτική αγωγή και να συνεχίσει να θηλάζει. Παρόλο που στα φύλλα οδηγιών των φαρμάκων δεν αναφέρονται τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, εντούτοις υπάρχουν πολλές πηγές πληροφοριών σχετικά με τη χρήση φαρμάκων κατά την περίοδο της γαλουχίας [9].
Με τον συνδυασμό κατάλληλων διαγνωστικών μεθόδων και σωστής θεραπείας μπορούν να αντιμετωπιστούν ακόμη και σοβαρές παθολογικές καταστάσεις, χωρίς να απαιτηθεί η διακοπή του θηλασμού.
Παραπομπές - Βιβλιογραφία:
[1] Υποστήριξη σε θέματα θηλασμού
α) Διεθνώς Πιστοποιημένοι Σύμβουλοι Γαλουχίας IBCLC
https://galaxiasibclc.gr/inside-galaxy.html
β) Εθελόντριες Σύμβουλοι του Συνδέσμου Θηλασμού Ελλάδος
https://www.lllgreece.org/symvouloi
[2] Πληροφορίες & Βίντεο σχετικά με την τοποθέτηση του μωρού στο στήθος
α) Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδος – La Leche League Greece - Ενημερωτικό Υλικό – Ευρετήριο – Θηλές (πληροφορίες στα ελληνικά)
https://www.lllgreece.org/enimerotiko-yliko/evretirio
β) La Leche League UK – Positioning & Attachment (πληροφορίες και βίντεο στα αγγλικά)
https://www.laleche.org.uk/positioning-attachment/
[3] Berens P, Eglash A, Malloy M, Steube AM. ABM Clinical Protocol #26: Persistent Pain with Breastfeeding. Breastfeed Med. 2016 Mar;11(2):46-53. doi: 10.1089/bfm.2016.29002.pjb. Epub 2016 Feb 16. PMID: 26881962.
https://abm.memberclicks.net/assets/DOCUMENTS/PROTOCOLS/26-persistent-pain-protocol-english.pdf
[4] Tao YN, Tong XK, Qian C, Wan H, Zuo JP. Microbial quantitation of colostrum from healthy breastfeeding women and milk from mastitis patients. Ann Palliat Med. 2020 Jul;9(4):1666-1680. doi: 10.21037/apm-20-56. Epub 2020 Jun 18. PMID: 32576000. https://apm.amegroups.com/article/view/45073/pdf
[5] Cullinane M, Amir LH, Donath SM, Garland SM, Tabrizi SN, Payne MS, Bennett CM. Determinants of mastitis in women in the CASTLE study: a cohort study. BMC Fam Pract. 2015 Dec 16;16:181. doi: 10.1186/s12875-015-0396-5. PMID: 26674724; PMCID: PMC4681172. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4681172/pdf/12875_2015_Article_396.pdf
[6] Πρωτόκολλο Καλλιέργειας Γαλουχίας, Πανεπιστήμιο Βόρειας Καρολίνας (Lactation Culture Protocol) UNC School of Medicine at Chapel Hill staff. Health Care Professionals: OB Algorithms: Breastfeeding: Culture Collection Protocol. 2018.
https://www.mombaby.org/wp-content/uploads/2018/06/lactation_culture_protocol_June_2018.pdf
[7] Amir LH; Academy of Breastfeeding Medicine Protocol Committee. ABM Clinical Protocol #4: Mastitis, revised March 2014. Breastfeed Med. 2014 Jun;9(5):239-43. doi: 10.1089/bfm.2014.9984. PMID: 24911394; PMCID: PMC4048576.
https://abm.memberclicks.net/assets/DOCUMENTS/PROTOCOLS/4-mastitis-protocol-english.pdf
[8] Εξαγωγή γάλακτος με το χέρι (άμελξη) - Hand Expression of Breastmilk – Dr. Jane Morton, Stanford Undiversity
https://med.stanford.edu/newborns/professional-education/breastfeeding/hand-expressing-milk.html
[9] Πηγές πληροφοριών σχετικά με την φαρμακοθεραπεία κατά την περίοδο της γαλουχίας
α) e-Lactancia https://www.e-lactancia.org/
β) LactMed https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501922/
γ) Thomas Hale https://www.halesmeds.com/
Η αναδημοσίευση επιτρέπεται κατόπιν αναφοράς του πηγαίου συνδέσμου https://giannioti.gr/articles/lactation-breastfeeding/καλλιέργεια-δείγματος-κατά-την-γαλουχία.html
Κωνσταντίνα Γιαννιώτη
Είμαι η Κωνσταντίνα Γιαννιώτη.
Σύζυγος, μητέρα δύο παιδιών, Φαρμακοποιός, Διεθνώς Πιστοποιημένη Σύμβουλος Γαλουχίας IBCLC, Διεθνής Συνεργάτιδα της APILAM (e-Lactancia.org) και Εθελοντρια Σύμβουλος Θηλασμού του Συνδέσμου Θηλασμού Ελλάδος - La Leche League Greece / La Leche League International.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Ζάκυνθο. Απολαμβάνω τη μουσική, τη συντροφιά, τα βιβλία και τη συγγραφή. Είμαι ανήσυχο πνεύμα. Μου αρέσει να δημιουργώ, να κινούμαι και να ταξιδεύω. Αγαπώ τους ανθρώπους, τα ζώα και τη φύση. Χαίρομαι να συνδυάζω και να χρησιμοποιώ γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες, για το καλό όλων.
Ευχαριστώ για τον χρόνο, που αφιερώνετε στον ιστοχώρο μου.
Καλή περιήγηση!
.png)
